Politiek-ambtelijk geklungel en geldzucht bij een woningcorporatie lijken het voortbestaan van de beroemde atelierwoningen in de Zomerdijkstraat te bedreigen. Wat is er loos?
In oktober 1932 wordt in een zaaltje van Metz & Co. in de Leidsestraat een maquette tentoongesteld van een strak blok met een tot dan toe in Nederland onbekende functie. Het zijn atelierwoningen: ateliers gekoppeld aan woonruimte, of woningen met atelierruimte. Amsterdamse kunstenaars zijn meteen enthousiast, mede omdat er in de stad een groot tekort is aan goede ateliers.
De architecten van het blok blijken ook de initiatiefnemers te zijn. Het is het drietal Piet Zanstra, Jan Giesen en Karel Sijmons, destijds 27, 29 en 24 jaar oud. Ze zijn aanhangers van het Nieuwe Bouwen, de stroming die functie boven vorm stelt en decoraties verfoeit. Dit is het eerste project van hun pas opgerichte bureau.
Het blok
Het blijkt niet moeilijk te zijn om financiers te vinden voor het plan, ook al worden de huren van de atelierwoningen laag gehouden. Voor de exploitatie van het blok wordt een aparte NV opgericht, waarin de beeldhouwer Hildo Krop een van de drijvende krachten wordt. Als plek heeft men een gunstig georiënteerde strook grond gevonden tussen Uiterwaardenstraat en Zomerdijkstraat, in het Plan Zuid. Nadat na lang soebatten de gemeente akkoord gaat en de grond in erfpacht uitgeeft, gaat in februari 1934 de eerste spade de grond in. In november dat jaar wordt het blok met de 32 atelierwoningen opgeleverd.
De ateliers liggen aan de noordkant, in vier bouwlagen. Het woongedeelte ligt op het zuiden en telt zes bouwlagen. Sommige ateliers hebben twee woonverdiepingen, bestemd voor gezinnen. Andere hebben slechts een woonverdieping en zijn bedoeld voor vrijgezellen.
De ateliers op de begane grond, met grote poorten, zijn voor beeldhouwers. Een van de eerste huurders daarvan is Gerrit Jan van der Veen, de latere verzetsleider. In zijn atelierwoning woonde en werkte na de oorlog vele jaren de beeldhouwer en schrijver Jan Wolkers.
Maar nu
Het complex is tegenwoordig eigendom van woningcorporatie De Key, die zoals de meeste voormalige woningbouwverenigingen, al dan niet vrijwillig woningen aan het verkopen is. En nu wil De Key van de atelierwoningen af, waarmee ze uiteraard de toewijzing uit handen geeft. Niemand weet aan wie een mogelijke nieuwe eigenaar de ruimtes gaat verhuren.
Maar het zijn toch atelierwoningen? Nou, niet helemaal. Tot 2013 hadden ze in het bestemmingsplan de bestemming ‘woningen met ateliers’. Maar in het nieuwe bestemmingsplan is dat nog enkel ‘wonen’. Heeft er dan iemand zitten suffen bij het opstellen van dat plan? Ja en nee. Ja, want velen blijken het niet gemerkt te hebben. Nee, want ergens in een bijlage wordt de wijziging helder uitgelegd. Met als uitsmijter het zinnetje “Bovendien is een beperking tot atelierwoningen in het kader van een goede ruimtelijke ordening niet te rechtvaardigen.”
Het staat de eigenaar dus vrij om er woningen van te maken, bijvoorbeeld luxe appartementen of exclusieve studio’s. Sterker nog, als meer dan 40% van een woning nu als atelier wordt gebruikt, is de eigenaar straks in overtreding als dat niet minder wordt. Maar het is toch een rijksmonument? Doet er niet toe, zolang de indeling maar niet onherstelbaar wordt aangetast mag er naar hartelust verbouwd worden.
Het gebouw zal niet gesloopt worden, en aan het uiterlijk mag niet getornd worden. Maar als de kunstenaars onverhoopt verdwijnen, wordt wel de hele oorspronkelijke opzet van het complex tenietgedaan. Dit is een monument van meer dan enkel staal, glas en baksteen: het gebruik ervan is net zo typerend als de enorme ramen en de dubbele houten deuren met diagonaal beschot.
Vanuit de stadsdeelraad Zuid en de gemeenteraad worden pogingen gedaan om De Key te bewegen de atelierwoningen over te dragen aan de stichting Diogenes, die meer ateliers beheert in Amsterdam. Tot op heden zonder succes.
Table of Contents
Geachte heer Klip,
Bedankt voor het stukje op uw site. Het is niet zo dat stadsdeelraad Zuid en de gemeenteraad het initiatief hebben genomen om contact op te nemen met stichting Diogenes. Dat zijn de bewoners die zich niet gesteund weten door stadsdeel Zuid- stadsdeel Zuid heeft de bestemming gewijzigd. De raad van de bestuurscommissie Zuid heeft weliswaar aangegeven een vergissing te hebben gemaakt maar hieraan worden geen consequenties verbonden. PvdA en Groenlinks- gemeenteraad hebben een motie ingediend waarin zij pleiten voor behoud van de atelierfunctie deze is verworpen door D66,VVD enSP met als argument dat de coalitie inzet op het ontwikkelen van nieuwe Broedplaatsen. Mocht u geinteresseerd zijn in de correspondentie tussen de bewoners en het bestuur dan kunt u contact met ons opnemen.
Dank voor de aanvulling!