Het plein voor het Stadion

Het Amsterdamse gemeentebestuur heeft besloten om het Stadionplein te vernoemen naar Johan Cruijff.  Een historische kanttekening bij dat besluit.

Afgaande op het bericht op de gemeentelijke webstek is die keuze vooral gemaakt vanwege de band van Cruijff met het Olympisch Stadion:

Het Olympisch Stadion: Johan had er veel mee en kwam er vaak. Voor wedstrijden, maar ook voor zijn Institute en Foundation, die er kantoor hebben. En de familie Cruijff woonde er in de buurt. Een passende plek voor een eerbetoon aan deze bijzondere Amsterdammer dus.

Vernoem dan het Olympisch Stadion naar Johan, zou een argeloze buitenstaander kunnen denken. Maar zoals bekend is het de bedoeling om de Arena in Zuidoost naar de Ajacied te vernoemen. (Cruijffstadion en -plein liggen dan hemelsbreed ruim 6,5 kilometer van elkaar af, maar hee.)

Dan maar het plein, dacht het bestuur wellicht. De voetballegende is immers ook wel eens in de bijna net zo legendarische Febo aldaar gesignaleerd. En het plein ontleent zijn naam aan het stadion. Toch?

Nou, nee. Niet aan het Olympisch Stadion. Wel aan het Oude Stadion, het in 1914 gebouwde stadion van het Nederlandsch Sportpark (architect: Harry Elte). De eerste vermelding van het Stadionplein in het krantenarchief van de Koninklijke Bibliotheek dateert van 1914. Het was een bericht over de interland Nederland-Duitsland in april 1914.

Voor zover bekend was Stadionplein geen officiële naam. De naam komt bijvoorbeeld niet voor op stadsplattegronden uit die tijd. Het postadres van het stadion was Amstelveenseweg 263. Maar op dat deel van de Amstelveenseweg, bij het stadion, was een pleintje; dat dat Stadionplein genoemd werd, lag voor de hand. In de jaren na de eerste vermelding zijn dan ook tientallen andere vermeldingen te vinden.

De Stadionbuurt heette ook al zo voordat sprake was van de bouw van het Olympisch Stadion (daartoe werd pas in 1925 besloten).

In december 1927 werd de naam Stadionplein alsnog officieel vastgelegd, voor het plein voor het ‘nieuwe Stadion’. Dat stadion was het inmiddels bijna afgebouwde Olympisch Stadion (architect: Jan Wils). Het plein was toen een echt plein geworden, en niet meer een eenvoudige verbreding van de Amstelveenseweg. Een motivatie voor de naamkeuze is mij niet bekend, maar lijkt me voor de hand te liggen: 1) het was al jaren de gangbare naam voor de plek, en 2) het plein lag nu tussen maar liefst twee stadions.

Het Oude Stadion werd in 1929 afgebroken, om plaats te maken voor woningbouw. Johan Cruijff heeft er nooit gespeeld.

Oorspronkelijk had de naam Stadionplein dus betrekking op het Oude Stadion. Dat heeft echter slechts 15 jaar bestaan. Ondanks plannen daartoe in de jaren 1990, is het Olympisch Stadion gelukkig niet gesloopt. Het staat nu al 90 jaar fier aan zijn Stadionplein.

Bron kaartmateriaal: beeldbank Stadsarchief.
Bron straatnaamkaart: archief woningkaarten, NL-SAA-17632684