In een huis met een wat gesloten ogende gevel woonde ooit een zakenman die allerlei Europese banken in problemen bracht. Sommige lezers hebben er misschien nog op school gezeten.
Het huis is in 1921 ontworpen door Harry Elte (1880-1994), die vooral bekend is van de synagoge aan het Jacob Obrechtplein in Zuid. Hij voegde twee bestaande huizen samen en tekende een nieuwe voorgevel in de stijl van de art deco. Elte ontwierp ook het interieur, dat nog goed behouden schijnt te zijn.
Opdrachtgever voor de verbouwing was de joodse zakenman Julius ‘Judko’ Barmat. Barmat werd in 1889 geboren in de Oekraïne. Via Polen kwam hij in 1908 naar Nederland. Tijdens en na de Eerste Wereldoorlog exporteerde hij levensmiddelen naar Duitsland, waar hij een fortuin mee verdiende. Barmat woonde met zijn gezin hier aan het Oosterpark van 1917 tot medio 1924; daarna verhuisde hij naar Berlijn.
Barmat had in Nederland goede contacten met de socialisten. Via hen leerde hij ook Duitse socialisten kennen, die hem behulpzaam waren bij het verkrijgen van overheidscontracten. Ook leende de socialistische Weimar-regering geld aan de investeringsmaatschappij van Barmat en zijn broers Henry, Izaak en Salomon. Zij speculeerden daarmee in de valutahandel, wat in 1924 helemaal verkeerd liep. De regering en de Pruisische Staatsbank verloren daardoor miljoenen dollars.
Uit onderzoek van de Duitse justitie bleek dat de Barmats diverse socialistische politici en functionarissen hadden omgekocht. Het ‘Barmat-schandaal’ was geboren. Het was koren op de molen van de antisemitische Duitse pers. Julius en Henry werden in 1928 veroordeeld tot elf en zes maanden celstraf. Voor sommige politici betekende het schandaal het einde van hun carrière.
Na zijn vrijlating woonde Julius afwisselend in Nederland en België. Na verloop van tijd kreeg Barmat weer problemen met justitie. Eind 1937 werd hij door Nederland aan België uitgeleverd, waar hij verdacht werd van verduistering en van oplichting van enkele Belgische banken. Hij was toen al ziek en overleed begin 1938 in zijn Brusselse cel. Barmat werd begraven op de joodse begraafplaats in Muiderberg.
Het huis aan het Oosterpark heeft na het vertrek van het gezin Barmat lang leeggestaan. In 1931 kreeg het een nieuwe functie, toen er een christelijke HBS in kwam. Die heeft er tot 1960 gezeten. Tegenwoordig is het huis een kantoor.
Dit artikel verscheen eerder op dichtbij.nl.
Update 20-1-2016: op Wendingen – Platform voor de Amsterdamse School is een artikel verschenen over het interieur van het pand, met mooie foto’s.
