Het voormalige Sint Bernardusgesticht, een tehuis voor bejaarden.
Het gesticht was in 1839 opgericht. Volgens dagblad De Tijd gebeurde dat op initiatief van de Utrechtse koopman Bernardus van Hees, met hulp van enkele Amsterdamse geestelijken; volgens het Stadsarchief ging het initiatief uit van drie of vier vooraanstaande Amsterdamse katholieken. Het gesticht begon bescheiden, in een huis op de Nieuwezijds Voorburgwal (Stadsarchief: Oudezijds Voorburgwal), waar twee bejaarde vrouwen verzorgd werden door vier zusters (Stadsarchief: vier bejaarden en zes zusters) van de Zustercongregatie van Onze Lieve Vrouw van Barmhartigheid uit Tilburg. Het werd vernoemd naar de Franse theoloog Bernardus van Clairvaux (1090 - 1153).
In 1842 werd begonnen met de bouw van een tehuis aan de Oude Turfmarkt, op de plek van het uit een middeleeuws nonnenklooster voortgekomen Gasthuishofje. De huizen daar waren aangekocht door Pieter van Cranenburgh, een van de regenten van het gesticht. In het archief van het gesticht komen met betrekking tot de nieuwbouw de namen van twee architecten voor: H. Smit en H. Dansdorp. In 1843 werd het nieuwe pand betrokken door 16 zusters en 10 bejaarde vrouwen. Er was plek voor 55 bewoners, die geselecteerd werden op leeftijd en hulpbehoevendheid.
Het pand onderging in de loop der jaren diverse uitbreidingen. Naar plannen van de architect P.F. Laarman werd het in 1882-1884 geheel vernieuwd, in twee fases zodat de bewoners er konden blijven wonen. Boven de ingang werd toen een beeld geplaatst van de heilige Bernardus, gemaakt door Bart van Hove.
In 1900 is het pand aan de linkerkant uitgebreid, in dezelfde stijl als het oorspronkelijke gebouw.
In 1912 werd het pand gekocht door de Nederlandsche Bank, voor wie het pand op nummer 127-129 te klein was geworden. Het gesticht verhuisde naar de Nieuwe Passeerdersstraat.
Na de verkoop van de panden van de Bank aan de gemeente in de jaren 1970, nam de gemeentelijke universiteit ook dit pand in gebruik. Begin 21ste eeuw werd het gerenoveerd en samengevoegd met de Vingboons-panden links ervan. Nu huist hier de afdeling Bijzondere Collecties van de Universiteitsbibliotheek. Behalve de voorgevel resteert niets van het pand van Laarman.
Bernardusgesticht. Oude Turfmarkt 139
- Datering:
- 1882-1884
- Ontwerp:
- Laarman, P.F.
- Bouwstijl:
- Neorenaissance XIXB
- Oorsponkelijke functie:
- Gesticht
- Status:
- Rijksmonument (5782)
- Bronnen & links:
- Monumenten Inventarisatie Project
- Geschiedenis Bernardusgesticht: De Tijd 18-12-1939, (Delpher) resolver.kb.nl/… ; beschrijving inventaris in Stadsarchief, archief.amsterdam/…
- Beeld: De Tijd 4-10-1884, (Delpher) resolver.kb.nl/…
- Uitbreiding 1900: archief.amsterdam/…
- Foto overeind gehouden voorgevel: archief.amsterdam/…
- Laatste wijziging:
- augustus 2021
Er zijn 46 afbeeldingen in de beeldbank van het Stadsarchief die gerelateerd zijn aan dit adres.