Oudeschans 4

Winkelwoning met drie bovenwoningen, gebouwd in opdracht van W.F. van Gerve (Amsterdam 1899 - 1984), een aannemer uit de Smaragdstraat. Het werd een huis zoals Scheerboom er in de jaren 1930 meerdere heeft ontworpen: donkere baksteen, tuitgevel, verdiepingen van gelijke hoogte.

Het pand staat op een schilderachtige hoek van twee brede wateren, in de schaduw van de Montelbaanstoren. Eerder stond hier een aanzienlijk lager huis met op de begane grond een café en daarboven twee woonverdiepingen. Een deel ervan was in 1926 onbewoonbaar verklaard.

In de nieuwbouw kwam op de begane grond de verfmalerij Evelin, tevens grossier. Eigenaar J.J. Linssen (Düsseldorf 1906 - Amsterdam 1980) woonde met zijn gezin in de ruimte achter de winkel. Het bedrijf adverteerde in de jaren 1930 in Volk en Vaderland, het weekblad van de Nationaal-Socialistische Beweging, en in 1940 in het dagblad van die NSB, Het Nationale Dagblad. Linssen was lid van de NSB. Zijn zaak werd belaagd toen in februari 1941 hier in de Jodenbuurt rellen uitbraken in reactie op anti-Joodse maatregelen en provocerende NSB'ers. Volgens Het Nationale Dagblad werden de ruiten van Linssen ingegooid en werd hij mishandeld door Joodse relschoppers; dat eerste komt wel en het tweede niet overeen met de aangifte van Linssen bij de politie. Het rapport van de politie over het gebeurde meldt dat twee andere NSB'ers hier voor de deur gewond werden toen ze in gevecht raakten met "anders denkenden". De politie hoefde geen wapens te gebruiken om de groepen te scheiden.

De spanning in de stad bleef die dag hoog. Een groep NSB'ers die 's avonds door de buurt marcheerde raakte op het Waterlooplein in gevecht met Joodse en communistische tegenstanders. Een van de leden van de Weerbaarheidsafdeling (knokploeg van de NSB), Hendrik Koot, raakte daarbij dusdanig gewond dat hij enkele dagen later kwam te overlijden. In reactie daarop werd de oude Joodse buurt afgegrendeld en werden de eerste grootschalige razzia's uitgevoerd, wat weer aanleiding gaf tot de Februaristaking.

NSB'ers en aanverwanten werden door de bezetter gelast de afgesloten Jodenhoek te verlaten. Dit huis stond in die buurt, dus het gezin Linssen zal toen ook vertrokken zijn. In mei 1941 woonde Linssen nog hier, zo blijkt uit een politierapport waarin hij meldde dat iemand in de Vijzelstraat Oranje boven had geroepen. Volgens het bevolkingsregister vertrok het gezin eind 1945, naar familie in de Henri Polaklaan.

De ruimte hier op de begane grond werd nadien door diverse bedrijven gebruikt, waaronder een aannemer, een groothandel in parfum en wederom een verfhandel. Anno 2023 zit er een tandartspraktijk.

Gemeentelijk monument sinds 2006.

Oudeschans 4, Oude Waal 43

Datering:

1934

Ontwerp:

Scheerboom, J.H.

Bouwstijl:

Oorsponkelijke functie:

Winkel met bovenbewoning

Status:

Gemeentelijk monument

Bronnen & links:

• "De moord op wachtmeester Koot". Het Nationale Dagblad 17-2-1941, (Delpher) resolver.kb.nl/… ; dagboek Douwe Bakker, geciteerd door N. Siegal (2022), www.aup-online.com/… ; L. de Jong 1972, deel 4-II, pp. 879-881 ; rapport vechtpartij 11-2-1941 en aangifte Linssen, archief.amsterdam/…

Laatste wijziging:

juni 2023

• J.H. Scheerboom