Oosterpark

Het Oosterpark. Dat op deze plek een park zou komen, was al voorzien in het uitbreidingsplan van PW-directeur Kalff uit 1876. De gemeente begon in 1878 met het aankopen en ruilen van de benodigde gronden. Voor de aanleg van het park moest de Oosterbegraafplaats verhuizen naar de huidige locatie in de Watergraafsmeer.

Voor het ontwerp schreef de gemeente een besloten prijsvraag uit, die gewonnen werd door Leonard Springer (1855-1940). De tweede prijs ging naar H. Copijn; de derde uitgenodigde ontwerper, de firma Zocher, had vriendelijk bedankt.

Springer tekende (1891) een stadspark in Engelse landschapsstijl, met slingerende paden, vijvers en charmante bruggetjes. In 1892 werd begonnen met de ophoging van de grond aan de randen, het graven van de vijvers en de aanleg van de paden. In juni 1894 was het park gereed.

De hoofdingang lag oorspronkelijk tegenover de Muiderpoort. Een rechte laan voerde vanaf de Mauritskade dwars door de voormalige begraafplaats naar het ronde pleintje waar later de muziektent kwam.

De laan en de ingang verdwenen circa 1916 door de bouw van het Koloniaal Instituut. Dat kwam op een deel van de begraafplaats waar algemene graven lagen, die toen geruimd mochten worden. Graven in privébezit mochten in principe niet geruimd worden, maar in 1957 gebeurde dat alsnog. Daar kwam toen onder meer het pierenbad.

In het ontwerp van Springer liep het park door tot aan de Mauritskade. Alleen in de noordwesthoek was bebouwing: daar stonden al het Sint-Elisabethgesticht (1890) en de dubbeltjeswoningen (1870). In het begin van de twintigste eeuw verrezen elders langs de noordkant van het park alsnog allerlei grote gebouwen.

Springer maakte de vijver vrij groot, om 's winters voldoende ruimte te kunnen bieden aan schaatsers. Het grote grasveld in het westen was bedoeld als cricketveld. In de zuidwesthoek, waar sinds 2002 het Slavernijmonument staat, had Springer een kleine (tweede) speelplaats bedacht met een grote zandbak. De grote speeltuin lag oorspronkelijk op de plek waar in 1932 de Openluchtschool kwam.

In 2014/2015 werd het park gerenoveerd. De gebouwen aan de Mauritskade kwamen daarbij meer in het park te staan.

Dagblad De Tijd schreef in juli 1894:

[..] Het nieuwe park toch, dat den duizenden bewoners der buurt buiten de Muiderpoort een aangename rustplaats en een centrum van frissche lucht en groen in hun wijk verschaft, heeft een oppervlakte van 1229 aren en bezit, wat slechts weinig stadsplantsoenen zullen bezitten, een drietal groote vijvers, mitsgaders een bloemeneiland in een dier waterplassen. En wanneer de oude Oosterbegraafplaats na een tijdperk van volslagen rust geheel bestorven zal zijn, komt ook dit stuk grond, met hoog opgaand hout en vruchtbaren bodem, het Oosterpark vergrooten met 1985 aren oppervlakte.

Niet minder dan drie jaren van voortdurenden arbeid zijn noodig geweest om het braak liggend veld achter het kerkhof te herscheppen in een wandelplaats met gazons en bloemperken, grindpaden, struikgewas en waterpartijen, en een groote vierkante speelplaats voor de jeugd. Een monsterachtig quantum specie en 888 vierk. meter grind werden daartoe aangevoerd; dit materiaal en de arbeidsloonen verslonden gaandeweg reeds een som van meer dan twee ton gouds.

Aan drie zijden door huizen ingesloten, wordt het park aan de vierde zijde nu nog begrensd door een hoogen, levenden muur, het geboomte van het Muider-Kerkhof, om zich later met de overblijfselen van het oude „Muider-Bosch” te vereenigen.

De uitgestrektheid van het plantsoen geeft het voordeel van schoone stadsgezichten naar alle kanten. In de onmiddellijke nabijheid duiken drie torenspitsen van protestantsche en katholieke kerken achter de eerste huizenrijen op, — de rustige gevel en de oud hollandsche toren van de „twaalfde kerk” aan de Linnaeusstraat komen thans beter dan ooit tot hun recht —, en in het verschiet heeft men het gezicht op de huizenmassaas van het zuidelijk stadsgedeelte, waar het gewelfde dak en de koepel van het Paleis voor Volksvlijt hoog boven al het omringende uitsteken.

Mogen veel kosten en arbeid aan het Oosterpark besteed zijn, voor de dichtbevolkte wijk buiten de Muiderpoort en bij het gemis aan wandelingen en ontspanningsplaatsen voor de jeugd in die buurt is door den aanleg van dit plantsoen in een ware behoefte voorzien.