Roode Bioscoop, Haarlemmerplein 7

De bakker C.L. Brandt had architect P.A.J. Scheelbeek ingehuurd om een bestaand woonhuis met bakkerij te verbouwen tot bioscoop met bovenwoningen, met een nieuwe voorgevel. Scheelbeek zou niet veel later ook de Nassaubioscoop aan de Lijnbaansgracht ontwerpen (gereed 1913).

Carl Ludwig Brandt (1855-1921) was geboren in het Pruisische Rosenthal en als bakkersknecht naar Amsterdam gekomen. In 1912 was hij zelfstandig bakker, met diverse zaken in de stad: Van Eeghenstraat 2, Bilderdijkstraat 52, Tweede Hugo de Grootstraat 18-20 (nu Hugo de Grootplein 2), Hasebroekstraat 1, en Haarlemmerdijk 184. Die laatste zaak, geopend in 1911, was hier vlakbij. Wellicht wilde Brandt toen hier op het plein eens iets nieuws proberen.

Terwijl de verbouwing in volle gang was, stortte het pand op een nacht in juni 1912 gedeeltelijk in. Het gemeentelijk bouwtoezicht vond de situatie zo onveilig dat de brandweer de opdracht kreeg het hele pand omver te halen.

Naar hetzelfde ontwerp van Scheelbeek werd vervolgens dit nieuwe pand gebouwd, met uitgang aan de Vinkenstraat. Onder de naam Wester-Bioscoop werd in september 1912 de eerste film vertoond: De Kwartjesvinders, volgens advertenties een groot en boeiend drama.

De uitbaters hielden het niet lang vol. In september 1913 kwam er een doorstart, onder nieuwe leiding. Kranten spraken van een 'rode bioscoop':

R o o d e B i o s c o o p — Naar men ons meldt, zal op 1 Sept. e.k. de Wester-Bioscoop aan 't Haarlemmerplein No. 7 in exploitatie genomen worden door een combinatie, in verband waarmede de namen genoemd worden van de heeren G. Rijnders en C. Berkhout. Gestreefd zal worden naar de vertooning van artistieke films met in hoofdzaak algemeen socialistische tendenz; terwijl betreffende arbeiderspolitiek de grootstmogelijke objectiviteit zal worden betracht. De inrichting wordt dus niet een bepaalde fractie-bioscoop. De ondernemers hebben voor de explicatie en verdere artistieke leiding zich de medewerking verzekerd van den declamator Hijman Croiset.

Rijnders was een aanhanger van socialistenleider F. Domela Nieuwenhuis. Beiden traden af en toe op als explicateur bij de voorstellingen. De eerste film was Het geschrei der kinderen, vermoedelijk een drama over mijnwerkers.

Al in december 1913 werd de Roode Bioscoop gesloten, wegens tegenvallende opbrengsten. Er volgden diverse andere bestemmingen. In 1918 liet de toenmalige eigenaar D. van de Werff de begane grond verbouwen tot groentehal: voorin een winkel, en achter een bergplaats. In de jaren 1920 zat er de dansschool van J. Balthasar Musch; in de jaren '30 bruiloftszaal Thalia en dansschool Wim Bonel. De laatste bleef hier tot circa 1955.

Vanaf 1979 gebruikte de theatergroep Gebroeders Flint de voormalige bioscoop als repetitieruimte. Al snel werden er ook voorstellingen gegeven; het theater kreeg de naam Roode Bioscoop.

Roode Bioscoop. Haarlemmerplein 7

Datering:

1912

Ontwerp:

Scheelbeek, P.A.J.

Bouwstijl:

Oorsponkelijke functie:

Bioscoop met bovenbewoning

Status:

-

Bronnen & links:

• Bouwarchief stadsdeel Centrum, krantenarchief KB, archief bevolkingsregister.
• Instorten: Nieuwe Courant 25-6-1912, (Delpher) resolver.kb.nl/…
• Roode Bioscoop: Het Nieuws van den Dag 28-8-1913, (Delpher) resolver.kb.nl/… ; De Vrije Socialist 6-9-1913, (Delpher) resolver.kb.nl/… ; idem 20-12-1913 over de sluiting, (Delpher) resolver.kb.nl/…

Laatste wijziging:

april 2021

• P.A.J. Scheelbeek

• Bioscopen