Dit gebouw diende als koopmansbeurs na de afbraak van de beurs van Henrick de Keyser op het Rokin (1611-1836) en voor de ingebruikname van de beurs van Berlage aan het Damrak. Nadat het in 1903 was afgebroken, werd hier de Bijenkorf gebouwd (1911-1914).
De Haarlemse architect J.D. Zocher (1791-1870) ontwierp de beurs in een strenge classicistische stijl. Typerend waren de vier kolossale ionische zuilen bij de ingang aan de Dam. Het gebouw had vrijwel geen ramen; voor licht rekende Zocher op de binnenhof. Die was aanvankelijk open, omringd door een galerij waarin de handelaren zaken konden doen.
Ten behoeve van de bouw van de beurs werd het zuidelijke deel van het Damrak gedempt. Aan de noordkant stond het gebouw aan het water.
Al in 1848 werd de binnenhof overdekt, na klachten over kou en tocht. De kap werd ontworpen door stadsarchitect B. de Greef.
Tussen de beurs en de huizen aan de westkant van het Damrak was slechts zo'n vijftien meter ruimte. Toen daar in de jaren 1880 een tram ging rijden, werd die geringe breedte steeds meer een probleem. Het gebouw werd ook te klein; door de stormachtige economische groei was de handel fors toegenomen. De gemeente schreef daarom al in 1884 een prijsvraag uit voor een nieuw gebouw. Dat was de inleiding van jarenlang getouwtrek, dat uiteindelijk resulteerde in de opdracht aan H.P. Berlage om een nieuw gebouw te ontwerpen.
Bij de opening op 10 september 1845 hield burgemeester Huidekoper een toespraak waarin hij zich ook tot architect Zocher richtte:
Wat de uitvoering van het geheel en de bewerking der onderscheidene deelen betreft, acht ik mij geregtigd te betuigen, dat dit allen lof verdient.
Ik acht het dan ook nu de plaats, om u toe te spreken, Mijnheer de Architect Zocher.
Gij hebt het plan voor dit Beursgebouw ontworpen, en wat het welstandige betreft den aanbouw bestuurd.
Gaarne wil men erkennen de waarde van Uwen arbeid en de onderscheidene moeijelijkheden, die Gij hebt moeten overwinnen om hem behoorlijk ten einde te brengen. Van voller harte wensch ik U geluk met het thans geheel voltooide Gebouw, dat heden reeds tot deszelfs bestemming dienen zal.
Geniet bet voorregt, om bij voortduring te mogen vernemen, dat de Handel dezer Stad bet beschouwt als de meest doeltreffende en best ingerigte plaats, waarop zijne verrigtingen kunnen worden ten uitvoer gebragt. En mogen de bouwkundige verdiensten, die bet bezit, erkend en gewaardeerd worden, opdat gij in de goedkeuring over uwen arbeid, die voldoening moogt ondervinden, welke een waar kunstenaar steeds als zijne grootste belooning moet aanzien.
De bij de opening aanwezige koning Willem II was ook tevreden, zo bleek die dag uit de benoeming van Zocher tot ridder in de orde van de Nederlandse Leeuw. De koning schonk het gebouw een bronzen beeld van handelsgod Mercurius, dat in het midden van de open plaats kwam te staan.
Aan een beschrijving van het gebouw in de Opregte Haarlemsche Courant ontlenen we enkele details: bekleding buitenzijde: blauwe escausijnse hardsteen; muren van waalse baksteen; lijsten, kolommen en kozijnen van bremer hardsteen; dakbedekking van blauwe pannen. Het gebouw stond op 3469 houten palen. De bouw werd geleid door C.W.M. Klijn (commissaris over de Stads Publieke Werken) en A.C. Pierson (directeur van het Stads Fabriekambt). Opzichters waren H. Bouwman, B. de Greef en A.N. Godefroy. Belast met het toezicht op het timmer- en metselwerk waren W. Springer en P.J. ten Bak.
Beurs van Zocher. Dam
- Datering:
- 1845
- Ontwerp:
- Zocher, J.D.
- Bouwstijl:
- Neoclassicisme XIXA
- Oorsponkelijke functie:
- Beurs
- Status:
- Gesloopt, 1903
- Bronnen & links:
- Citaat: Algemeen Handelsblad 11-9-1845, (Delpher) resolver.kb.nl/…
- Beschrijving: Opregte Haarlemsche Courant 11-9-1845, (Delpher) resolver.kb.nl/… ; Rotterdamsche Courant 11-9-1845, (Delpher) resolver.kb.nl/…
- Laatste wijziging:
- december 2021