Kattenburg. Een complex van circa 600 woningen (oorspronkelijk allemaal sociale huur) rond binnenhoven, met parkeergarages. Het werd gebouwd voor de woningbouwverenigingen Onze Woning en Rochdale. In de Kattenburgerkruisstraat kwam een supermarkt.
Het complex bestaat uit galerijflats met maximaal zeven bouwlagen, geplaatst in stroken en haken die overwegend op het zuidoosten en noordwesten georiƫnteerd zijn. De gevel aan de Kattenburgerstraat is 450 meter lang, en wordt gevormd door zes gekoppelde gebouwen. Kenmerkend voor het hele complex is het enthousiaste gebruik van grindbeton in de deels met golvende vormen uitgevoerde afwerking van de gevels.
De woninggroottes liepen uiteen van twee tot vijf kamers, gelijkvloers of in maisonnette-uitvoering.
Van de drie oostelijke eilanden Kattenburg, Wittenburg en Oostenburg was Kattenburg het meest op wonen gericht. De oude werven langs de Kattenburgervaart waren in de jaren 1880 gesloten. Alleen de voormalige rijkswerf op het westelijke deel was een bedrijfsterrein. Oostenburg was altijd grotendeels industrie geweest, Wittenburg meer gemengd. Kattenburg kende oorspronkelijk klassieke gesloten bouwblokken en stond vol met overwegend kleine woningen in particulier eigendom. Er waren twee lange, parallel lopende hoofdstraten (de Grote en de Kleine Kattenburgerstraat) en diverse dwarsstraten.
Na de afsluiting van het IJ door de komst van het Centraal Station en de bijbehorende spoorlijnen liep de werkgelegenheid op de eilanden terug. De Rijkswerf op Kattenburg sloot in 1915. Verval zette in. Voor de Tweede Wereldoorlog was de staat van de woningen op Kattenburg al slecht, en tijdens de oorlog verloederden veel woningen nog verder. In 1952 stelde de gemeente een Wederopbouwplan Oostelijke Eilanden vast. Voor Kattenburg werd daarin de sloop bepaald van de westelijke bouwblokken, ten behoeve de verbreding van de Grote Kattenburgerstraat. De verbreding van circa 8 tot circa 38 meter zou er een verkeersweg van maken voor betere ontsluiting van het oostelijk havengebied. In het plan was geen plek voorzien voor bedrijfsterreinen.
De voor de sanering noodzakelijke onteigening verliep traag, mede door de aanwezigheid van tientallen kleine bedrijfjes die afdoende gecompenseerd moesten worden. Pas in de jaren 1960 kwam de onteigening op gang; in 1969 werden de laatste panden ontruimd. Er was in de jaren 1960 nog even sprake van de komst van bedrijfsgebouwen op het noordelijke deel, maar in de Tweede Nota Stadsvernieuwing (1971) werd het hele saneringsgebied tot woonwijk bestemd. In 1973 was het plan voor bebouwing gereed. Om meer woningen kwijt te kunnen en daardoor de bouwkosten te drukken werd een deel van de Kattenburgervaart gedempt en versmald. Dat was mogelijk door het verdwijnen van de scheepsbouw van Wittenburg, waardoor een brede vaart niet meer noodzakelijk was.
De eerste paal voor het complex werd in oktober 1973 geslagen. Op dat moment was de formele goedkeuring van de rijksoverheid nog niet binnen, zodat voor die feestelijke gelegenheid geen minister kon worden uitgenodigd.
In 1975 waren de eerste woningen gereed. Er zat al met al ruim twintig jaar tussen het besluit om de buurt af te breken en de start van de bouw. (Met de studentenflat aan het Bijltjespad werd iets eerder begonnen, eind jaren 1960.)
De bouw gebeurde in twee fasen. In de eerste fase werden de blokken van Onze Woning gebouwd: het zuidelijke deel en de lange rij langs de Kattenburgerstraat. De tweede fase, voor de blokken van Rochdale, begon in 1975; het blok Kattenburgerkruisstraat 8-50 en de drie haken langs de Kattenburgerkade. De eerste fase is te herkennen aan de tegenwoordig witte, halfronde uitwendige trappen- en lifthuizen; de trappenhuizen van de tweede fase zijn rechthoekig.
Het ontwerp kwam van het Rotterdamse architectenbureau van Dick Apon, Johan van den Berg, Toon ter Braak en Wim Tromp. Het bureau is nu vooral bekend van het centrum van Almere Haven (1979) en het ministerie van Buitenlandse Zaken in Den Haag (1984, sinds 2021 tijdelijk onderkomen van de Tweede Kamer).
Enkele straten werden vernoemd naar verdwenen scheepswerven: De Olyphant, De Gouden Leeuw en De Zwarte Raaf.
De eerste groep bewoners bestond vooral uit teruggekeerde ex-Kattenburgers en uit bewoners van Wittenburg die vanwege de sanering van dat eiland moesten verhuizen.
De halfronde trappenhuizen uit fase 1 werden circa 1995 voorzien van extra vensters en van de huidige schuine opbouwen.
Anno 2024 worden de meeste woningen beheerd door de corporaties De Key (opvolger van Onze Woning) en Rochdale. Een deel, circa 20%, is verkocht.
Behalve de supermarkt (een filiaal van de keten A&O) kwamen er geen winkels. De supermarkt is op een ons onbekend moment gesloten. In die ruimte zit nu een kinderopvang.
Kattenburgerstraat 32-410, Kattenburgerkruisstraat 5, Kattenburgerkruisstraat 6-50, Leeuwenwerf 1-129, Marinierskade 1-44, Olifantswerf 1-81, Ravenwerf 1-58, Kattenburgerhof 1-100
- Datering:
- 1975-1977
- Ontwerp:
- Apon - Van den Berg - Ter Braak - Tromp
- Bouwstijl:
- Oorsponkelijke functie:
- Woningen
- Status:
- -
- Bronnen & links:
- "In de Amsterdamse krotten". Dagblad voor Noord-Limburg 11-10-1948, (Delpher) resolver.kb.nl/…
- Stand plan 1952: Maasbode 18-9-1952, (Delpher) resolver.kb.nl/… ; De Waarheid 18-9-1952, (Delpher) resolver.kb.nl/…
- Voortgang sanering: Algemeen Handelsblad 7-4-1962, (Delpher) resolver.kb.nl/… ; idem 20-11-1962, (Delpher) resolver.kb.nl/… ; Parool 8-4-1966, (Delpher) resolver.kb.nl/…
- Tranen over Kattenburg. De Tijd 9-3-1973, (Delpher) resolver.kb.nl/…
- Portret van een teruggekeerde Kattenburger: Parool 10-12-1980, (Delpher) resolver.kb.nl/…
- Laatste wijziging:
- mei 2024
Er zijn 8 afbeeldingen in de beeldbank van het Stadsarchief die gerelateerd zijn aan dit adres.