Rond 1850 waren de leefomstandigheden in de Jordaan en op de oostelijke eilanden zo beroerd geworden dat welgestelde bewoners van de grachten zich zorgen gingen maken. Niet alleen uit mededogen met de onderklasse, maar ook uit eigenbelang: de terugkerende epidemieƫn van onder meer cholera waren ook voor hen bedreigend.
Ze richtten onder meer een reeks verenigingen en bouwmaatschappijen op die zich inspanden voor betere huisvesting van de armen.
Ook richtten arme Amsterdammers zelf woningbouwverenigingen op, veelal met enige hulp.
Alles bij elkaar werden door deze organisaties in de 19e eeuw ongeveer 4000 woningen gebouwd - een druppel op de gloeiende plaat van de woningnood. Het was ook enigszins vechten tegen de bierkaai: tussen 1850 en 1900 verdubbelde het aantal inwoners ruim, van 224.000 naar 511.000.
Het bouwen en beheren van woningen bleek daarnaast in de praktijk een dure aangelegenheid. Leningen aantrekken en tegelijk een lage huur rekenen bleek een onmogelijke combinatie.