• 1850-1940
  • Wederopbouw
  • Na '65
  • Complexen
  • Personen & organisaties
  • Thema's
  • Bouwstijlen
  • Zoeken
  • - - - - - - -
  • Monumenten
  • - - - - - - -
  • Over, bronnen, copyright etc.
  • Privacyverklaring
  • start
  • Amsterdam op de kaart

    Kaartlagen

    Basis

    Historische kaarten

    Kaarten

    Uitbreidingplannen

    Afbeelding uit: november 2018. Van Eeghenstraat.
    Afbeelding uit: november 2018. Paulus Potterstraat.
    Afbeelding uit: februari 2020. Herengracht.
    Afbeelding uit: oktober 2020. Roemer Visscherstraat.
    Afbeelding uit: oktober 2020. Oosterpark.

    Schoenschrapers

    Schoenschrapers zijn metalen rekjes waaraan men de schoenzolen af kan vegen alvorens een huis te betreden. Vuil en slijk worden zo uit het huis geweerd. Ze zijn aan de gevel bevestigd, of worden daarin weggewerkt in een nis.

    In Amsterdam zijn ze vrij zeldzaam, in steden als Brussel en Antwerpen zijn er veel meer bekend. De reden voor dit verschil is onduidelijk.

    De Amsterdamse exemplaren lijken alleen voor te komen in wijken voor de gegoede middenklasse - hoewel een grondige inventarisatie vooralsnog ontbreekt.

    Veruit de meeste schrapers zijn te vinden in de buurt rond het Vondelpark. Volgens De Roever (1992) heeft dat te maken met de aanvankelijk modderige omgeving. De eerste woonstraten daar, zoals Vondelstraat en P.C. Hooftstraat, waren netjes opgehoogd en verhard, maar dat gold niet voor de zijstraten. Het duurde jaren voordat de gemeente die routes goed begaanbaar maakte. Ook het Vondelpark kon behoorlijk drassig zijn. Na een wandeling door de buurt hadden de pioniers zodoende vaak vieze schoenen. Schrapers waren dan handig om het grofste vuil te verwijderen.

    Het is een negentiende-eeuws verschijnsel. In de twintigste eeuw sterft het uit, wat samenhangt met de komst van minder modderige straten en het verdwijnen van paarden, trek- en straathonden uit het straatbeeld. De tram werd geƫlektrificeerd en koetsen maakten plaats voor auto's.

    Op ons blog proberen we een volledige lijst te maken van Amsterdamse schoenschrapers.

    Een andere woord voor schoenschraper is voetschraper. Ook de mooi klinkende Franse naam dƩcrottoir wordt geregeld gebruikt. De Roever (1992) noemt ze voetvegen. Volgens hedendaagse woordenboeken zijn dat echter deurmatten; in negentiende-eeuwse kranten wordt het woord voetveeg enkel figuurlijk gebruikt.

    Alle thema's

    Bronnen & links:
    • M. de Roever: De Amsterdamse voetveeg. In Maandblad Amstelodamum 3, 1992, pp. 59-67.
    • Inventarisatie: 020apps.nl/…
    Laatste wijziging:
    oktober 2020

    Zoeken