Vondelstraat
De Vondelstraat is een vroeg voorbeeld van planmatige negentiende-eeuwse stadsuitbreiding door particulier initiatief.
De architect Pierre Cuypers had in 1865 grond gekocht, in het jaar dat hij zelf in een oud buitenhuis in de buurt was gaan wonen. Tegelijk met timmerman-bouwondernemer Hendrik Overeem en diens architect Nicolaas Redeker Bisdom ontwikkelde hij een plan voor een luxe woonwijk langs het gloednieuwe Vondelpark. Overeem besloot zich aan te sluiten bij het plan van Cuypers.
Voor het ambitieuze plan was veel geld nodig: eerst voor het aankopen van de grond, later voor de bouw van woningen. Overeem werd gefinancierd door de aannemers vader en zoon Hartgerink, gereformeerde geloofsgenoten; Cuypers kreeg financiƫle steun van onder meer de katholieke advocaat J.J.W. van den Biesen.
Cuypers en Overeem kregen in 1867 toestemming van de gemeenteraad om de straat aan te leggen. Die zou lopen vanaf de Stadhouderskade tot aan het park, ter hoogte van waar later de Hollandse Manege zou komen.
De gemeente legde hen echter een vrijwel geheel rechte straat op, met op slechts enkele plekken ruimte voor vrijstaande villa's, alle aan de zuidkant van de straat.
De nieuwe straat kreeg de naam Vondelstraat. Cuypers en Overeem bouwden er zelf tientallen herenhuizen, villa's, een bierhuis en een kerk, de Vondelkerk. Diverse percelen werden uitgegeven aan andere geĆÆnteresseerden.
De eerste huizen werden door Redeker Bisdom gebouwd: nummers 2-34. Ze zijn aanmerkelijk traditioneler vormgegeven dan de huizen van Cuypers op 36-48. De noordelijke straatwand tussen Stadhouderskade en de plek waar later de Vondelkerk kwam, werd vrijwel geheel gebouwd tussen 1867 en 1873. Aan de huizen aan de zuidkant, met voortuinen, werd zo'n tien jaar later begonnen.
In de jaren 1880 werd de straat verder doorgetrokken naar het westen. Dat deel heette aanvankelijk Verlengde Vondelstraat.
Oxenaar (2009) stelt dat Cuypers' expressieve ontwerpen voor de Vondelstraat (36-38, 40-42 en 44-48) gelden als de 'archetypen van het schilderachtige straatbeeld' dat vooral in de duurdere delen van de stad werd gebouwd vanaf 1875.
- Bronnen & links:
- Oxenaar, A.J. (2009). P.J.H. Cuypers en het gotisch rationalisme : architectonisch denken, ontwerpen en uitgevoerde gebouwen 1845-1878 Rotterdam: NAi Uitgevers
- M. de Roever: De pioniers van de Vondelstraat. In Ons Amsterdam juni 2002, onsamsterdam.nl/…
- Laatste wijziging:
- augustus 2017
- Vondelstraat 9
- Vondelstraat 10-14
- Vondelstraat 13
- Vondelstraat 29
- Vondelstraat 35
- Vondelstraat 36-38
- Vrijmetselaarsloge, Vondelstraat 39-41
- Vondelstraat 40-42
- Vondelstraat 44-48
- Vondelstraat 47-49
- Huize Johanna, Vondelstraat 51
- Vondelstraat 65-67
- Vondelstraat 69-71
- Vondelstraat 72 e.o.
- Nieuw Leyerhoven, Vondelstraat 73-75
- Oud Leyerhoven, Vondelstraat 77-79
- Vondelstraat 88-92
- Vondelstraat 108
- Vondelstraat 116-118
- Vondelkerk, Vondelstraat 120