Vogeldorp
Vogeldorp werd gebouwd in 1918, tijdens de Eerste Wereldoorlog, om de woningnood in de stad Amsterdam te lenigen. De wijk in de Nieuwendammerham kreeg de opzet van een tuindorp, met ruim 300 woningen in laagbouw. De woningen werden gebouwd om enkele tientallen jaren mee te kunnen. Elders in Noord werd tegelijkertijd Disteldorp gebouwd, met dezelfde opzet.
Begin 1917 was bij de Grasweg in enkele maanden tijd een buurtje gebouwd met circa 300 houten noodwoningen, het nooddorp Obelt (afgebroken in 1929). Omdat het om tijdelijke woningen ging, hoefden ze niet te voldoen aan allerlei regels voor woningbouw van het Bouwbesluit. Op de noodwoningen kwam forse kritiek van onder meer architecten en de gemeentelijke gezondheidscommissie. Een voorstel van het gemeentebestuur om er nog 600 te bouwen, werd juni 1917 afgewezen door de gemeenteraad. In plaats daarvan zouden er 'eengezinswoningen van lichte constructie op betonplaat' komen, een zwaardere categorie. Als locatie werden twee terreinen gekozzen in de Buiksloterham en in de Nieuwendammerham. Die waren deels al opgespoten, en de industrie die er eigenlijk zou moeten komen kon wel even wachten.
De wens van de gemeenteraad bleek echter te zwaar voor die locaties, en de plannen vielen duurder uit dan eerst gedacht. In november 1917 werd daarom alsnog besloten tot de bouw van de noodwoningen die we nu kennen als Disteldorp en Vogeldorp. Het werden er ruim 500.
Als vermoedelijke architecten worden J. Mulder jr. en/of Berend Boeyinga genoemd. Opdrachtgever was Arie Keppler, directeur van de Gemeentelijke Woningdienst.
De wijk ligt tussen de Zamenhofstraat (voorheen Plaatijzerweg) en de Vogelkade. Centrale as is de Lange Vogelstraat. De dwarsstraten kregen vanwege het tijdelijke karakter van de wijk geen naam maar werden genummerd: Eerste tot en met Zesde Vogelstraat. Er zijn twee open ruimtes: Vogelplein en Vogelplantsoen. Tot de demping van het Van Hasseltkanaal in de jaren 1990 was de Vogelkade overigens ook een soort open ruimte.
Vogeldorp kreeg een aantal buurtvoorzieningen, zoals een badhuis (de woningen hadden geen badruimte), een verenigingsgebouw en een wasserij (gesloopt). Aan het Vogelplein was ruimte voor winkels. Een opzichtster inde wekelijks de huur en hield de bewoners in de gaten. Zij opereerde vanuit het inmiddels gesloopte administratiegebouw, ten westen van de buurt.
In 1926 kwamen er nog enkele bijzondere gebouwen: 2 bejaardenwoningen, 6 karrenbergplaatsen en 2 kinderdagverblijven.
Door de destijds heersende materiaalschaarste en vanwege het tijdelijke karakter werden alleen de onderste lagen van de woningen uit baksteen opgetrokken. Het bovendeel is van hout. De fundering bestaat uit betonnen platen. Er zijn diverse renovatie-rondes geweest: in 1934, 1950, 1965, 1985 en in 2003.
Het badhuis, met de vorm van een stolpboerderij, werd in 2002 gesloten: toen hadden alle woningen een eigen douche. Toen het nog open was, waren er verschillende openingstijden voor mannen en vrouwen.
De buurt is sinds 2000 gemeentelijk monument en maakt deel uit van het in 2014 aangewezen beschermd stadsgezicht Amsterdam-Noord. Woningcorporatie De Key, sinds 1999 eigenaar van de woningen, heeft de helft van de woningen verkocht aan particulieren.
- Bronnen & links:
- A. Keppler: De Amsterdamsche noodwoningen, tweede complex. In Tijdschrift voor Volkshuisvesting 1e jrg. no. 4, mei 1920.
- Laatste wijziging:
- juni 2023