Het Concertgebouw. De bouwstijl wordt ook wel internationaal classicisme genoemd: een stijl die in verschillende landen werd toegepast, en die via de renaissance teruggaat op voorbeelden uit de klassieke oudheid (zie de zuilen en het fronton). Van Gendt vermengde de stijl hier met typisch Nederlandse elementen als baksteen en speklagen.
Het gebouw bevat drie concertzalen: de Grote Zaal, de Kleine Zaal en de Spiegelzaal. Om de Grote Zaal loopt een brede gang. Er wordt gezegd dat Van Gendt zich voor de plattegrond liet inspireren door het in 1884 geopende Gewandhaus in Leipzig.
De glazen uitbouw aan de pleinkant dateert uit de jaren 1980 en werd ontworpen door Pi de Bruijn.
Het gebouw was een particulier initiatief. Er was in Amsterdam behoefte aan een grote concertzaal. De welgestelde burgerij van Amsterdam vond een goede zaal belangrijk voor het culturele leven van de stad. De Parkzaal (Wertheimpark, 1851, W.A. Froger) was in 1881 afgebroken ten faveure van een toneelzaal; Felix Meritis was te klein; het Paleis voor Volksvlijt was berucht om de slechte akoestiek.
Zes initiatiefnemers, allen leden van de gegoede burgerij, namen het voortouw en zamelden geld in, door aandelen te verkopen voor een vennootschap. De N.V. "Het Concertgebouw" werd in 1882 opgericht, en schreef nog dat jaar een prijsvraag uit onder architecten. Vijf bouwmeesters stuurden een ontwerp in: G.B. Salm, C. Muysken, Th. Sanders, A.L. van Gendt en Th.G. Schill. De jury (Pierre Cuypers, Isaac Gosschalk en Jan Springer) vond echter geen van de ontwerpen goed genoeg. Aan Salm en Van Gendt werd gevraagd een verbeterd ontwerp te maken; Van Gendt kreeg uiteindelijk de opdracht.
De bouwlocatie was een plek in de destijds nog vrijwel lege polder ten zuiden van de stad, op het grondgebied van de gemeente Nieuwer-Amstel. De fundering werd in 1883 aanbesteed en was in 1884 gereed. Het duurde echter tot 1885 voor de NV voldoende geld om te beginnen met de eigenlijke bouw.
Het gebouw was in 1886 gereed, maar het duurde nog even voordat Nieuwer-Amstel straten had aangelegd en voorzien van verlichting. Daar werd in maart 1888 mee begonnen. De feestelijke opening vond plaats op 11 april 1888.
De tram kwam destijds nog niet in de buurt, bezoekers waren zodoende aangewezen op eigen vervoer.
De Nieuwer-Amstelsche politie heeft 't nog nooit zoo druk gehad als gisteravond. Zij had dienst te doen vlak vĆ³Ć³r en om het gebouw, want de grens is juist even voor het gebouw. En er was wat te doen. Het getal rijtuigen was 422, met die voor het koor meĆŖ.
Een orkest onder leiding van Henri Viotta speelde muziek van Wagner, HƤndel, Bach, Haydn en Beethoven. De avond werd geopend met Einzug der GƤste uit Wagners TannhƤuser, en afgesloten met Ode an die Freude uit Beethovens 9e symfonie. De muziekverslaggever van het Algemeen Handelsblad was erbij:
Voor zoveel we kunnen oordeelen, met het oog op de plaats waar wij gezeten waren, is de acoustiek der zaal zeer voldoende. Wel vernamen wij van anderen, dat de resonantie wat sterk was; blijkt dit werkelijk, dan zal hierin waarschijnlijk met weinig moeite verbetering zijn aan te brengen.
Tegenwoordig wordt de akoestiek van de Grote Zaal tot de beste in de wereld gerekend.
De aanbouw aan de zijkant, gebouwd in 1984-1988 in een geheel andere stijl naar ontwerp van Pi de Bruijn, werd door Heemschut opgenomen in de selectie van representatieve bouwkunst uit de periode 1965-1990. Naast een nieuwe hoofdingang kwam er extra ruimte voor vooral eten en drinken.
Concertgebouw. Van Baerlestraat 98
- Datering:
- 1883-1886
- Ontwerp:
- Gendt, A.L. van
- Bouwstijl:
- Neorenaissance XIXB
- Oorsponkelijke functie:
- Concertzaal
- Status:
- Rijksmonument (288)
- Bronnen & links:
- Monumenten Inventarisatie Project
- Bespreking van oud en nieuw, door H. de Haan en I. Haagsma: Vorstkammen, obelisken en gouden plafonds. In de Volkskrant van 1-4-1988, (Delpher) resolver.kb.nl/…
- Verslag opening: Algemeen Handelsblad 12-4-1882, (Delpher) resolver.kb.nl/… ; idem 13-4-1882, (Delpher) resolver.kb.nl/…
- Laatste wijziging:
- mei 2023
Er zijn 66 afbeeldingen in de beeldbank van het Stadsarchief die gerelateerd zijn aan dit adres.