Gemaal Kadoelen (1), Landsmeerderdijk 213

Selecties van bouwwerken

Gereedschap

Voormalig stoomgemaal Kadoelen, aan de oude Waterlandse Zeedijk bij Buiksloot. Het pompte water uit Waterland het Noordzeekanaal. In 1987 werd het vervangen door het moderne gemaal even verderop.

Waterland werd vóór 1875 drooggehouden door 17 windmolens. Het hoogheemraadschap Waterland wilde een betere bemaling en besloot tot het bijbouwen van twee stoomgemalen: een bij Kadoelen en een bij Holysloot/Uitdam. Het laatste, gemaal Rijperkolk, sloeg uit op de Zuiderzee. Beide gemalen kregen twee stoommachines, die elk een scheprad aandreven.

In 1876 was het Noordzeekanaal gereed, waarvoor een groot deel van het IJ was ingepolderd. Het gemaal kon het water uitslaan op het toen gecreëerde Zijkanaal I.

De machines werden geleverd door het Haagse bedrijf IJzergieterij de Prins van Oranje. Architect van het gebouw was vermoedelijk J. van Leeuwen Azn, landmeter en opzichter bij het hoogheemraadschap. Het gemaal werd in bedrijf gehouden door een machinist en een stoker. (Het huis naast het gemaal is de machinistenwoning, eveneens gebouwd in 1875.)

De stoommachines en schepraderen werden in 1909 vervangen door zuiggasmotoren en centrifugaalpompen. In 1921 werd die installatie vervangen door een elektrische. De elektromotoren werden geleverd door de firma Smit te Slikkerveer.

Toen het gebouw na 1987 alleen nog gebruikt werd voor opslag wilde de eigenaar, het hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier, het slopen. In 2014 is het door Stadsherstel verbouwd tot kantoorruimte en concertzaal.

Op de fundering van de na 1921 afgebroken schoorsteen van het stoomgemaal bouwden de Duitsers in 1942-44 een kleine mitrailleur-bunker. Die staat aan de achterzijde en bestrijkt het water.

Gemaal Kadoelen (1). Landsmeerderdijk 213