Gebouwd als weeshuis van de hervormde diaconie; afgebroken in 1978.
Op deze plek stond al sinds de zeventiende eeuw een weeshuis van de diaconie van de hervormde gemeente (toen nog de gereformeerde gemeente). Het werd begin 1888 gesloopt om plaats te maken voor een nieuw pand. De eerste steen daarvoor werd in juni 1888 gelegd door de jongste zoon van burgemeester Van Tienhoven, net zoals in 1656 de zoon van de toenmalige burgemeester Van Vlooswijk dat had gedaan voor het eerste weeshuis.
Het nieuwe weeshuis was bedoeld voor maximaal 200 'werkjongens': weesjongens die de lagere school hadden doorlopen en nu overdag ergens werkten. Voor meisjes en jongere kinderen had de diaconie sinds 1882 een weeshuis in de Tesselschadestraat.
Architect Posthumus Meyjes was huisarchitect van de hervormde gemeente. Hij ontwierp een gebouw op een rechthoekige plattegrond rond een binnenplaats. Op de begane grond waren ruimtes als keukens, bergplaatsen en badplaatsen te vinden. De eerste verdieping telde naast de woning van de hoofdsuppoost de grote eetzaal, drie 'conversatiezalen' voor verschillende leeftijdscategorieƫn en andere ruimtes voor gebruik overdag. De drie groepen waren jongens van 14 tot 16, van 16 tot 18 en van 18 tot 20. Op de tweede verdieping waren de slaapzalen. Het weeshuis werd in november 1889 feestelijk in gebruik genomen.
Het oude weeshuis had de ingang aan de Zwanenburgerstraat, een nu verdwenen straat door Joods Vlooienburg die ongeveer in het verlengde lag van de Staalstraat. Aan de achterkant had het weeshuis een tuin die grensde aan de Amstel. Bij de bouw van het nieuwe weeshuis werd de kade langs de Amstel doorgetrokken om het weeshuis heen. De ingang kwam nu aan de kant van de Amstel. In zijn toespraak bij de opening van het gebouw haalde regent J.P. Meynink die wijziging aan in een passage die door het NIW werd geciteerd:
"Dit", zei spreker ongeveer, "zou door onze buren al licht als een onbeleefdheid kunnen worden beschouwd en wij willen niet minder beleefd zijn dan onze Voorvaderen. Want ook wij hebben Israel lief, zeer lief, omdat onze Verlosser Israels Messias is. Doch", aldus ging spreker voort, "wij denken hier te blijven. Israel echter niet. Verstrooid als het thans is over de aarde, zal het eenmaal weder worden verzameld, om terug te keeren naar het land hunner Vaderen en zal ons toch weer eens verlaten".
De sociaal-democratische krant Recht voor Allen haalde andere uitspraken aan die op de openingsdag zouden zijn gedaan (met Nieuwenhuis werd gedoeld op socialistenleider Ferdinand Domela Nieuwenhuis):
Christelijke opvoeders! Bij de feestelijke opening van het diakonie-weeshuis der Ned. Herv. gemeente in de Zwanenburgerstr. te Amst. werd door de weeskinderen o. a. gezongen Ā«Nieuwenhuis moet zakkies plakken hi, ha, ho!Ā» en Ā«alle socialen in de haringtonĀ», tot groot genoegen van de christelijke regenten en regentessen.
Wat 'n christelijke opvoeding niet waar?
In 1904 was men voor deze categorie wezen overgestapt op 'gezinsverpleging': de wezen werden ondergebracht bij gezinnen. Het weeshuis kwam zodoende leeg te staan. Het werd eerst enkele jaren verhuurd aan de provincie, die het gebruikte voor de verpleging van wat toen nog krankzinnigen heette. In 1910 werd het verbouwd tot hoofdkantoor van de Gemeente-Gasfabrieken.
In 1939 waren de gemeentelijke Gasfabrieken samengevoegd met de Electriciteitswerken tot Ć©Ć©n energiebedrijf. Dat betrok het oude Tesselschade-ziekenhuis als hoofdkantoor - het gebouw waar eerder het meisjesweeshuis van de diaconie huisde.
In de jaren '40 was hier het hoofdkantoor van de gemeentelijke distributiedienst gevestigd, de instantie die bonnen verstrekte waarmee men schaarse producten kon kopen. Later waren er diverse andere gemeentelijke diensten gevestigd. In de jaren '70 werd de distributiedienst hier weer even tot leven gewekt om tijdens de oliecrisis benzinebonnen te verstrekken.
In 1977 begon de sloop van het pand, ten behoeve van een nieuw stadhuis- en operagebouw.
Het adres was aanvankelijk Amstel 29A; in de negentiende eeuw hadden 's-Gravelandse Veer en Staalkade nog de straatnaam Amstel en begon de nummering bij de Kloveniersburgwal. Dit deel van de Amstel nummerde 29A t/m 29M. In 1913 werd dat gewijzigd en kreeg dit pand het adres Amstel 1.
Diaconie-weeshuis. Amstel 29A
- Datering:
- 1889
- Ontwerp:
- Posthumus Meyjes sr., C.B.
- Bouwstijl:
- Neorenaissance XIXB
- Oorsponkelijke functie:
- Weeshuis
- Status:
- Gesloopt, 1978
- Bronnen & links:
- Sloop oude gebouw: Het Nieuws van den Dag 10-2-1888, (Delpher) resolver.kb.nl/…
- Citaat Meynink: Nieuw Israelietisch Weekblad 29-11-1889, (Delpher) resolver.kb.nl/…
- Recht voor Allen 18-12-1889, (Delpher) resolver.kb.nl/…
- Beschrijving: Algemeen Handelsblad 30-4-1899, (Delpher) resolver.kb.nl/…
- Laatste wijziging:
- oktober 2020
Er zijn 45 afbeeldingen in de beeldbank van het Stadsarchief die gerelateerd zijn aan dit adres.